Yunan Megalo İdeası nedir ?

Yunanca büyük fikir/ideal anlamına gelen Megalo İdea (bazı batılı kaynaklarda Megali İdea), Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul'u alarak, Bizans İmparatorluğu’na son verdiği günden beri yürürlükte olan bir Yunan ülküsüdür. Bizans İmparatorluğu’nu bir Helen İmparatorluğu olarak kabul eden Yunan milliyetçileri, Megalo İdea adını verdikleri büyük ülküleri ile eskiden Bizansa ait olan tüm toprakları yeniden elde ederek, Konstantinopolis diye adlandırdıkları İstanbul başkent olmak üzere, büyük Helen İmparatorluğu'nu yeniden kurmayı hayal etmektedirler. 1919-1922 yıllarındaki Türk Kurtuluş Savaşı'nın Yunanlıların yenilgisiyle sonuçlanması bu fikre büyük darbe vurmuştur

Kapsadığı alan

Bu ülkü çerçevesinde; önce Yunanistan'ın bağımsızlığı elde edilecek, ardından Ege adaları, Batı Anadolu, Karadeniz bölgesi, Rodos, Girit, Bozcaada, Kıbrıs, Epir, Makedonya, Batı ve Doğu Trakya ele geçirilecek ve nihayet konstantinopolis diye adlandırdıkları İstanbul, Helen İmparatorluğunun başkenti olacaktır.

Bu fikri destekleyen güçler

Megalo İdea ülküsünü besleyen, yayan esas örgütlü güç, Osmanlı Devleti içinde çok geniş imtiyazlar elde eden Ortodoks Kilisesi'ydi. Kilisenin kuşaktan kuşağa aktardığı bu ülkü ile yoğrulan Yunan aydınları, Osmanlı imparatorluğunu parçalamak isteyen İngiltere, Rusya ve Fransa tarafından verilen destekle, zaman içinde etkili bir hareket yaratmayı başarmışlardır. Örneğin, 1714 doğumlu Yunan şairi Kosmos O Etolios, bütün Ege adalarını dolaşarak en etkili Megalo İdea'cı örgüt olan Filiki Eterya'dan 100 yıl önce Megalo İdea fikirlerini yaymış ve geniş destek bulmuştu.

İlk Megalo İdea haritası

Bu ülkü doğrultusunda en fazla çalışan ve ilk Megalo İdea haritasını yayınlayan kişi, Yunan tarihinin ünlü şairi ve ulusal kahramanı Rigas Ferreros'tur (1757-1798). Ferreros, 1791 yılında Bükreş'te bulunduğu sırada ilk haritayı çizmiş ve daha sonra 1796 yılında bu haritayı Viyana'da bastırarak Yunanca konuşulan tüm topraklarda dağıttırmıştır. Bu haritada; Balkanların büyük bölümü, Anadolu'nun yarıdan fazlası, Ege adaları ile Girit, Rodos, Kıbrıs, Trakya ve İstanbul Yunan toprakları olarak gösterilmiştir.

İhtilal programı ve anayasası

Ferreros, bu haritadaki hedeflere ulaşmak için bir ihtilal programı ve bir de anayasa hazırlamış ve bunları da 1797 yılında yayınlamıştır. Buna göre; Osmanlı topraklarını ve eskiden Yunanca konuşulan tüm yerleri kapsayacak olan bu devletin adı "Helen Cumhuriyeti" olacaktı. Anayasasının 53. Maddesine göre de; resmi dili yine Yunanca olacaktı. Oysa Ferreros'un hayalindeki bölgelerde 1798'lerde yaşayan Yunanlı ancak 150 bin kadardı. Ve sadece İstanbul'da yaşayan Türk nüfusundan azdı. Yine sadece, Balkanlarda yaşayan Türk nüfusu 5 milyondan fazlaydı. Ne var ki, Yunan milliyetçilerinin Megalo İdea ülküsü ile, bu fikri destekleyen İngiltere, Rusya ve Fransa'nın Osmanlı İmparatorluğu aleyhine genişleme ve Balkanlar, Ege, Akdeniz ve Anadolu'daki yayılma hedefleri çakışıyordu. Bu destek hem imparatorluğu yıpratıyor, hem de Osmanlı hükümeti üzerinde bir baskı oluşturuyordu. Ayrıca kendi denetimlerinde olacak yayılmacı bir Yunanistan'ı sömürgeci emelleri için kullanabileceklerdi.

Megalo idea kısaca Yunanistan'ın Bizans'ı en parlak dönemine geri getirme ideolojisidir. Maddeleri ise şöyledir.

1. Yunanistan bağımsızlığını ilan edecektir.

2. Batı Trakya ve Selanik Türklerden ne pahasına olursa olsun alınacaktır.

3. Ege Adları Yunanistan’a verilecektir.

4. 12 adanın tamamı Yunanistan’a verilecektir.

5. Batı Anadolu Yunanistan’a verilecektir.

6. Pontus Rum Devleti kurulacaktır.

7. Kıbrıs tamamen Rumlara bırakılacaktır.

8. Girit, İmroz ve Bozcaada Yunanistan’a verilecektir.

9. Son olarak İstanbul Türklerden alınarak Bizans İmparatorluğu yeniden kurulacak ve “Megalo İdea” gerçekleşecektir.