RUM SURESİ OKUNUŞU VE MEALİ
RUM Sûresi Hakkında
Kur`ân-ı Kerim`in otuzuncu suresi. Altmış ayet, sekiz yüz on dokuz kelime, üç bin beş yüz on dört harften ibarettir. Fasılası, mim, nun ve vav harfleridir. Mekkî surelerden olup, İnşikak suresinden sonra nazil olmuştur. Adını ikinci âyetinde geçen, "Rum" kelimesinden almaktadır. Sürenin ilk âyetleri Bizansla İran arasında meydana gelen savaşların tevhid ve putperestlikle ilişkilendirilmesi çerçevesinde nazil olmuştur. Bu ayetler, M. 615 yılında Rumların İranlılara yenildiği sırada indirilmiştir ki bu yıl, Habeşistan`a hicret edilen yıla tekabül etmektedir. Bu sırada Mekke müşrikleri İslâm tebliğinin yayılması ve kendi putperest tâğûtî düzenlerinin ortadan kaldırılmasına yönelik faaliyetlerin yok edilmesini sağlayabilmek için, iman etmiş kimselere karşı yoğun ve acımasız bir saldırı politikâsı izliyorlardı. Putperest İranlıların hristiyan Bizans`a karşı kazanmış olduğu zaferi kendi zaferleri olarak değerlendiren Mekkeli müşrikler, müslümanlara; "İşte görüyorsunuz ateşperest İranlılar zafer kazanıyor ve peygamberliğe inanan Hristiyanları mahvediyorlar. Aynı şekilde biz de sizi yok edeceğiz ve kendisine çağırdığınız din ortadan kalkacaktır" demekteydiler. Allah Teâlâ, meselenin hiç de onların zannettikleri gibi olmadığını ve yakın zamanda durumun tersine döneceğini ve putperestlerin büyük bir yenilgiye uğrayacaklarını gaybî bir haber olarak onlara bildirmiştir.
Müslümanların hiç bir maddî güce sahip olmadıkları ve yaşamlarını sürdürebilmek için başka diyarlara göç etmek zorunda kaldıkları bir zamanda ve Rumların bir daha toparlanamayacaklarının düşünüldüğü bir ortamda Allah Teâlâ; "Rumlar, size en yakın bir yerde yenildiler. Onlar bu yenilgiden kısa bir süre sonra zafere ulaşacaklardır. Eninde sonunda emir Allah`ındır. O gün mü`minler, Allahın yardımıyla sevineceklerdir" (2-4) buyurmaktadır. Âyet iman edenlere iki zaferi müjdeliyordu. Bunlardan biri Rumların, diğeri de müslümanların kazanacakları zaferdi. Ancak bu, o günkü duruma göre imkansız gibi gözüküyordu. Bu âyetler nâzil olduğu zaman müşrikler bunlarla alay ettiler ve Ubey b. Halef; Ebu Bekir (r.a)`a "Arkadaşın bir kaç sene sonra Rumların galip geleceğini hayal ediyor. Sen bu konuda bizimle bahse girer misin?" dedi. Hz. Ebu Bekir bunu kabul ederek üç sene içinde Rumların zafer kazanması şartıyla on deve üzerinde bahse girdi. Rasulullah (s.a.s) bunu öğrenince, sürenin on yıla deve sayısının ise yüze çıkarılmasını istedi. Karşı taraf bunu kabul etti (müfessirler bu olayın, kumarın haram kılınışından önce cereyan ettiğini bildirmektedirler). On sene dolmadan, Rumlar yapılan savaşta İranlıları kesin bir mağlubiyete uğratmışlardı. Bu olayın, daha önceden, Allah tarafından haber verilmiş olması, birçok insanın İslam`ı kabul etmesine sebep olmuştu (bk. Kurtubi, el-Câmi` li Ahkâmi`l-Kur`ân, Beyrut (t.y), XIV, 10 vd.).
Bu olay, kâfirlerin yeryüzünün neresinde olursa olsun, inanan insanlara karşı diğer müşriklerin başarılarına sevinecekleri ve bunu kendi zaferleri kabul edeceklerini ortaya koymaktadır. Bu durum iman eden kimseler için de aynıdır.
Allah Teâlâ, insanların cereyan eden olayları değerlendirirken, ulaşabildikleri yüzeysel bilgilere göre sonuçlar çıkardıklarını, onları meydana getiren gücü hesaba katmadıklarını ortaya koymaktadır. İşte insanın sadece bu şekilde yüzeysel olanı görme alışkanlığı, geleceğini etkileyecek kararlar verirken yanlış hareket etmesine sebep olmaktadır. Allah Teâlâ "Bunu Allah vadetmiştir. Allah vadinden caymaz. Fakat insanların çoğu bilmezler. Onlar dünya hayatının sadece dış yüzünü bilirler. Onlar ahiretten tamamen gâfildirler" (6-7) buyurarak, bu gerçeği dile getirmektedir.
Bu şekilde bir girişten sonra, âhiret hayatının hem mümkün olduğu ve hem de bu dünya yaşamını düzene koyarken bu ikinci hayatı hesaba katmanın gerekliliği değişik şekillerde işlenerek ele alınmaktadır. İnkârcılara, yeryüzünde dolaşıp, kendileri gibi İslâm`a karşı direnen toplumların akıbetlerinin ne olduğunu nasıl olur da görmedikleri dolaylı bir anlatımla sorulduktan sonra, her şeyin gerçek ve tek hâkiminin Allah Teâlâ olduğu ve hiç kimsenin O`nun kanunlarının dışına çıkmaya güç yetiremeyeceği, yaradılış, ölüm ve sonrası zikredilerek ortaya konmaktadır:
Allah ilkin yaratır, sonra onu tekrar eder. En sonunda hepiniz O`na döndürüleceksiniz" (11).
Kıyametin koptuğu gün, kâfirler, şaşırmış olarak bütün ümitlerini yitirecek, daha önce çağrıldıkları şeyin gerçekliğini kavrayacaklardır. Ancak bu onlara bir fayda vermeyecektir. O gün mü`minlerle kâfirler iki grup halinde bir birinden ayrılacaktır: "İman edip salih amel işleyenler, işte onlar, Cennette nimetlendirilip, mesrur olurlar" (15).
İnkar edenler ise; "İşte onlar Cehennem azabına getirilirler" (16).
Allah Teâlâ, âhiretle alakalı bu gerçekleri dile getirdikten sonra, rahmetinin bir tezahürü olarak insanlara kurtuluş yolunu göstermektedir: "O halde akşama girerken de, sabaha ererken de Allah`ı tenzih edin, namaz kılın" (17). Bu kurtuluş yolu dinin temel unsurunu oluşturan namaz kılmaktır.
Daha sonra, Allah Teâlâ`nın, ölü varlıklardan canlı varlıklar halketmesi ve insanı topraktan yaratmış olmasının, O`nun varlığının delillerinden olduğu zikredilmekte ve insanların iki cins halinde birbirine ısınan varlıklar olarak eşler şeklinde yaratılmasının, düşünen insanlar için ibretlerle dolu olduğu bildirilmektedir. Peşinden insanlara verilen değişik ve eşsiz nimetler dile getirilerek Allah Teâlâ`nın ibadet edilmeye layık tek ilâh olduğu gözler önüne serilmektedir. Evrende var olan her şey O`nundur. Ve bu varlıktan hiç bir şey O`nun emri dışına çıkmaya muktedir değildir:
"Göklerde ve yerde bulunan kimseler ancak O`nundur. Hepsi O`na boyun eğmektedir" (28).
Tekrar, yaratıcı ve öldükten sonra tekrar hayat verici oluşu zikredilerek Allah Teâlâ`nın, insanları hidayete erdirmek için bizzat kendilerinden misaller verdiği anlatılmakta ve aklını kullanabilen kimselerin bu açıklamalar karşısında iman etmeleri gerektiği bildirilmektedir.
İşlediği zulmünden dolayı Allah Teâlâ`nın hidayete layık görmediği bir kimseyi, doğru yola iletmeye ise kimsenin gücü yetmez: "Allah`ın saptırdığını kim hidayete erdirebilir. Onların yardımcıları da yoktur" (29).
Bütün bu gerçekler açıklandıktan sonra Allah Teâlâ, Peygamber ve peygamberlere uyanlara, onları hidayet üzere sürekli kılacak bir emir yöneltmektedir.
"Öyle ise sen Hakka yönelerek, kendini Allah`ın insanlara yaratılıştan verdiği dine ver. Allah`ın yaratışında değişme yoktur. İşte dosdoğru din budur. Ama insanların çoğu bilmezler" (30).
Dinin gerçekliğini tam anlamıyla kavrayamamış olan kimseler bir musibet anında Rablerine yönelirler ve O`ndan yardım dilerler. Ancak, bu durum onların üzerinden kaldırıldığı ve nimetlere kavuştukları zaman kaynağını unutup, gaflet içerisinde nankörlük ederek Allah`ın dinine tabi olmaktan yüz çevirirler:
"İnsanlara bir zarar dokundu mu yalnızca O`na yönelerek Rablerine yalvarırlar. Sonra onlara katından bir rahmet tattırınca bakarsınız ki içlerinden bir grup Rablerine şirk koşup durmaktadır" (33).
Allah Teâlâ, her şeyin yaratıcısı olduğunu ve canlıları dilediği gibi rızıklandırdığını ve bunda büyük hikmetlerin bulunduğunu zikrederek, zenginlik ve fakirliğin gerçekte kendisinin takdir ettiği bir olay olduğunu; "Allahın dilediğine rızkını genişlettiğini ve dilediğininkini de daralttığını görmezler mi? Şüphesiz ki bunda, iman eden bir kavim için nice ibretler vardır" (37) ifadesiyle insanlara tebliğ etmektedir. Peşinden gelen âyet, kendisine bolca rızık verilmiş kimselerin, ihtiyacı sahibi zümreleri gözetmeleri ve ellerindeki zenginliklerden onları istifade ettirmeleri gerektiğini bildirmekte ve bunun isteğe bağlı bir davranış olmayıp bir hak olduğunu ortaya koymaktadır:
"O halde akrabaya, yoksula ve yolcuya hakkını ver. Allah`ın rızasını kazanmak isteyenler için bu daha hayırlıdır. İşte onlar kurtuluşa erenlerdir" (38).
Sûre, fâizin malları çoğaltmadığı; zekatın ise bir bereket kaynağı olduğunu vurguladıktan sonra; tekrar inkârcıların durumunu ele almaktadır. Onlara içinde bulundukları durumlarının farkına varmaları için, insan gücünün ötesinde, Allah Teâlâ`nın kudretini sergileyen bazı tabiat olayları ve geçmiş sapkın kavimlerin yalanlamaları karşılığında cezalandırılmaları hatırlatılmaktadır.
Allah Teâlâ; "Allah`ın rahmetinin izlerine bir bak; ölümünden sonra yeryüzüne nasıl hayat veriyor! Şüphesiz O, ölüleri de böyle diriltecektir. O, her şeve kadirdir" (50) buyurarak, ilâhî gerçekliğin bütün yönleriyle insan oğlunun gözleri önünde sergilendiğini bildirmekte ve bütün bunlara rağmen inkarda diretenleri, "ölüler" ve "sağırlar" olarak nitelendirmektedir. Allah Teâlâ`nın, hak olduğunda şüphe olmayan çağrısına ancak kendisinde bir hayat eseri kalmamış olan kalpler cevap veremez ve yine bu çağrıyı ancak sağır olanlar idrak edemez. Rasûlüllah (s.a.s)`in şahsında, tebliğ için büyük bir gayret içerisinde didinip duran, fakat buna rağmen insanların İslâm`dan yüz çevirdiklerini gören ve buna çok üzülen İslâm davetçilerine, kâfirlerin durumu (Ey Peygamber) sen, ölülere işittiremezsin, arkalarını dönüp giden sağırlara da" (53) buyruğuyla anlatılmaktadır.
Her şeye rağmen müslümanlar, dinlerini yaşamak için sabır ve sebat içerisinde mücadele etmeye devam etmelidir. Çünkü Allah Teâlâ, yine Peygamber (s.a.s)`in şahsında bütün mü`minlere yönelik bir hitab ile; (Ey Muhammed), sabret! Şüphesiz Allah`ın va`di haktır. İmanında samimi olmayan sakın seni üzüntüye düşürmesin" (60) buyurmaktadır.
RUM SURESİ TÜRKÇE OKUNUŞU VE MEALİ
Bismillâhirrahmânirrahîm
30/RÛM-1: Elif lâm mîm.
Elif, Lâm, Mîm.
30/RÛM-2: Gulibetir rûm(rûmu).
Rumlar'a gâlip gelindi (Rumlar mağlûp oldular).
30/RÛM-3: Fî ednel ardı ve hum min ba’di galebihim se yaglibûn(yaglibûne).
Ve onlar, yakın bir yerde, yenilmelerinden sonra gâlip gelecekler.
30/RÛM-4: Fî bıd’ı sinîn(sinîne), lillâhil emru min kablu ve min ba’d(ba’du), ve yevme izin yefrahul mu’minûn(mu’minûne).
Birkaç (3 ile 9) sene içinde. Bundan önce de sonra da emir, Allah'ındır. O gün mü'minler, ferahlayacaklar (sevinecekler).
30/RÛM-5: Bi nasrillâh(nasrillâhi), yansuru men yeşâ’(yeşâu), ve huvel azîzur rahîm(rahîmu).
Allah'ın yardımı ile Allah, dilediğine yardım eder. Ve O; Azîz'dir (yüce, üstün), Rahîm'dir (Rahîm esması ile tecelli eden).
30/RÛM-6: Va’dallâh(va’dallâhi), lâ yuhlifullâhu va’dehu ve lâkinne ekseren nâsi lâ ya’lemûn(ya’lemûne).
(Bu), Allah'ın vaadidir. Allah vaadinden dönmez. Ve lâkin insanların çoğu bilmezler.
30/RÛM-7: Ya’lemûne zâhiren minel hayâtid dunyâ, ve hum anil âhıreti hum gâfilûn(gâfilûne).
Onlar, dünya hayatının zahirini (görünen kısmını) bilirler. Ve onlar, ahiretten gâfil olanlardır.
30/RÛM-8: E ve lem yetefekkerû fî enfusihim, mâ halakallâhus semâvâti vel arda ve mâ beynehumâ illâ bil hakkı ve ecelin musemmâ(musemmen) ve inne kesîran minen nâsi bi likâi rabbihim le kâfirûn(kâfirûne).
Onlar, kendi nefsleri hakkında tefekkür etmiyorlar mı (düşünmüyorlar mı)? Allah gökleri ve yeri ve ikisinin arasındaki şeyleri ancak hak ile ve belirlenmiş bir süre ile yarattı. Ve muhakkak ki insanların çoğu, Rab'lerine mülâki olmayı (hayatta iken ruhlarını Allah'a ulaştırmayı) inkar edenlerdir.
30/RÛM-9: E ve lem yesîrû fîl ardı fe yenzurû keyfe kâne âkıbetullezîne min kablihim, kânû eşedde minhum kuvveten, ve esârûl arda ve amerûhâ eksera mimmâ amerûhâ ve câethum rusuluhum bil beyyinât(beyyinâti), fe mâ kânallâhu li yazlimehum ve lâkin kânû enfusehum yazlimûn(yazlimûne).
Onlar, yeryüzünde dolaşmıyorlar mı ki onlardan öncekilerin akıbetinin nasıl olduğuna baksınlar? Kuvvet bakımından onlardan daha güçlüydüler ve yeri (toprağı) altüst etmişlerdi. Onların imar ettiklerinden daha çok imar etmişlerdi. Onların resûlleri onlara beyyinelerle (ispat vasıtaları ve delillerle) gelmişti. Allah, onlara zulmetmiyordu ve lâkin onlar kendi nefslerine zulmediyorlardı.
30/RÛM-10: Summe kâne âkıbetellezîne esâus sûâ en kezzebû bi âyâtillâhi ve kânû bihâ yestehziûn(yestehziûne).
Sonra fenalık yapanların akıbetleri, Allah'ın âyetlerini tekzip etmeleri (yalanlamaları) ve onunla alay etmiş olmaları sebebiyle çok kötü oldu.
30/RÛM-11: Allâhu yebdeul halka summe yuîduhu summe ileyhi turceûn(turceûne).
Allah, ilk olarak yaratmaya başlar sonra onu geri çevirir (eski haline iade eder). Sonra O'na döndürülürsünüz.
30/RÛM-12: Ve yevme tekûmus sâatu yublisul mucrimûn(mucrimûne).
Ve o saatin (kıyâmetin) vuku bulduğu (koptuğu) gün, mücrimler cennetten ümitlerini keserler.
30/RÛM-13: Ve lem yekun lehum min şurekâihim şufeâû ve kânû bi şurekâihim kâfirîn(kâfirîne).
Ve (şirk koştukları) ortaklarından şefaatçileri olmaz. Ve (onlar o gün) ortaklarını inkâr edenlerdir.
30/RÛM-14: Ve yevme tekûmus sâatu yevmeizin yeteferrakûn(yeteferrakûne).
Ve o saatin vuku bulduğu (kıyâmetin koptuğu) gün, izin günü onlar fırkalara ayrılırlar.
30/RÛM-15: Fe emmellezîne âmenû ve amilûs sâlihâti fe hum fî ravdatin yuhberun(yuhberune).
Fakat âmenû olanlar (Allah'a ulaşmayı dileyenler) ve amilüssalihat (nefs tezkiyesi) yapanlar, onlar bahçelerde (ni'met verilip) sevindirilirler.
30/RÛM-16: Ve emmellezîne keferû ve kezzebû bi âyâtinâ ve likâil âhıreti fe ulâike fîl azâbi muhdarûn(muhdarûne).
Ve onlar ki (kâfirlerdir), âyetlerimizi inkâr ve tekzip ettiler (yalanladılar) ve ahirete ulaşmayı (hayattayken ruhu Allah'a ulaştırmayı tekzip ettiler). İşte onlar, azap içinde hazır bulundurulanlardır.
30/RÛM-17: Fe subhânallâhi hîne tumsûne ve hîne tusbıhûn(tusbıhûne).
Öyleyse akşam ve sabah vaktinde Allah'ı tesbih edin (münezzeh kılın)!
30/RÛM-18: Ve lehul hamdu fîs semâvâti vel ardı ve aşiyyen ve hîne tuzhırûn(tuzhırûne).
Ve göklerde ve yerde hamd, O'na mahsustur. İkindide ve öğle vaktinde (O'na hamdedin)!
30/RÛM-19: Yuhricul hayye minel meyyiti ve yuhricul meyyite minel hayyi ve yuhyil arda ba’de mevtihâ, ve kezâlike tuhrecûn(tuhrecûne).
O, ölüden diriyi çıkarır ve diriden ölüyü çıkarır. Ve arzı (toprağı), ölümünden sonra diriltir. Ve işte (tıpkı) bunun gibi (topraktan) çıkarılacaksınız.
30/RÛM-20: Ve min âyâtihî en halakakum min turâbin summe izâ entum beşerun tenteşirûn(tenteşirûne).
Ve O'nun âyetlerinden (mucizelerinden)dir ki, sizi topraktan yarattı. Sonra siz, beşer (insan) haline gelince (çoğalıp yeryüzünde) yayılırsınız.