Kaybolan Koloni: Croatoan Olayı

Kaybolan Koloni: Croatoan Olayı

Amerika’ya yerleşen ikinci kolonidir. 1587′de North Carolina açıklarındaki Roanoke Adası’na yerleşmişler ve 1590 yılında arkalarında hiçbir iz bırakmadan ortadan kaybolmuşlardır. Bu ortadan yokoluş hakkında çeşitli teoriler üretilmiş olsa da, bu kolonidekilere ne olduğu hakkında kesin bir bilgi yoktur.
1585 yılında, Sir Walter Raleigh tarafından gönderilen 100 kişi, Roaneke Adası’nda ilk İngiliz kolonisini kurmuşlardır. Raleigh bu adanın İspanyollarla savaşacak olan İngiliz savaş gemileri için mükemmel bir liman olduğunu düşünmüştü. Gemilerin onarımı burada yapılabilir, eksik cephane ve gıdaları tamamlanan gemiler savaşa tekrar dönebilirlerdi. Ama plan basarîli olamadı. Topraklar hem kolonileri, hem de civardaki Kızılderililerin ihtiyaçlarını karşılayacak kadar bereketli değildi, üstelik adanın etrafındaki suların sığlığı, gemilerin adaya yeterince yaklaşmasına engeldi. Böylelikle ertesi yıl kolonidekiler İngiltere’ye geri dönmeye karar verdiler. Bu sırada Raleigh İngiltere’den bir grup kolonisi daha göndermişti. Yeni grup, ilk yerleşen kolonistlerin ayrılmasından birkaç gün sonra adaya ulaştıklarında, 15 kişi hariç herkesin İngiltere’ye geri dönmüş olduğunu öğrendiler.

1587 yılının ilkbaharında Raleigh yeni kıtaya bir grup kolonist daha gönderdi. Fakat gemiler daha kuzeydeki (şimdiki Virginia) Chesapeake körfezi yakınlarına doğru hareket ettiler. Gemiler temmuz ayında Outer Banks’e ulaştılar ama donanma komutanı, kolonidekilerin Roanoke adası yerine, bu yeni limana yerleşme isteklerini kabul etmedi ve kolonistleri Roanoke Adası’na bıraktı. Koloni lideri John White ki kendisi adaya ilk yerleşen İngiliz kolonisindendi, 1587′nin ağustos ayında, İngiltere malzeme tedariki için geri döndü. Fakat İngiltere ve İspanya arasında devam etmekte olan savaş, adaya geri dönmesini üç yıl kadar ertelemesine neden oldu. Ağustos 1590′da Roanoke Adası’na geri dönen John White ailesi ve yüz kadar kolonist tarafından karşılanmayı beklerken, koloninin terk edilmiş olduğunu gördü.

John White’in rastladığı tek ipucu bir ağacın üzerine kazılmış olan Croatoan kelimesi idi. Croatoan ya da Hatteralar, adanın güneyinde yaşayan ve kolonistlere dostane davranan kizilderililerdi. John White kolonositlerin Hatteralar’a katılıp katılmadıklarını öğrenmek için araştırmalara başladı ancak hava koşulları yüzünden araştırmasını tamamlayamadan İngiltere’ye geri dönmek zorunda kaldı.
Koloniye yerleşenlerin kaybolması ile ilgili iki teori üretildi. İlki, daha en basında Chesapeake Körfezi’ne gitmek isteyen kolonistlerin, buraya hareket ettikleri ve Kızılderili direnişi ile karsılaşıp öldükleri. Diğer teori ise kuzey Carolina’daki diğer kızılderili kabilelerine entegre oldukları. Kolonistlere ne olduğu bilinmiyor, haklarında tek söylenebilecek şey bir daha Avrupalılar tarafından görülmedikleri.

Kayıp Koloni’nin İzleri 425 Yıllık Haritada

John White’ın haritası. Fotoğraf: AP Tarihçiler, İngiliz yerleşimcilerin 16’ıncı yüzyılda Amerika’da kurduğu ancak geride iz bırakmadan kaybolan “Kayıp Koloni”ye ne olduğunu, 425 yıllık bir haritayla çözebileceklerine inanıyor.
Tarihe “Kayıp Koloni” olarak geçen olay, Kraliçe Birinci Elizabeth’in ünlü kaşif Walter Raleigh’a Yeni Kıta’da bir koloni kurulması için izin vermesine dayanıyor. Raleigh, Virginia’daki Roanaoke Adası’nın kuzey ucuna 1585 yılında 107 yerleşimciyle koloni kurdu. Ancak, yerlilerle olan çatışmalar ve İngiltere-İspanyol savaşının patlak vermesiyle, İngiltere’den gelen yeni yerleşimciler ve erzak desteğine rağmen, koloni üç yıl sonra hayalet kasabaya dönüştü.

Kayıp Koloni’ye ne olduğunu ortaya çıkarmak isteyen Birinci Koloni Derneği ve British Museum yetkilileri, Kuzey Carolina Üniversitesi’nde ABD’li araştırmacılarla bir araya geldi. Araştırma ekibi, kaşif John White tarafından 1580’de çizilen ve 1866 yılında British Museum tarafından korumaya alınan haritayı inceleyerek Kayıp Koloni’nin başına ne geldiğini anlamaya çalışıyor.
Araştırmacı ekipte yer alan ve Kayıp Koloni hakkına bir kitabı bulunan tarihçi James Horn, “Harita, Kayıp Koloni yerleşimcilerinin batıya hareket ederek Chowan ve Roanoke nehirlerinin kesişimi olan Albemarle Sound’a gittiklerini ortaya koyuyor… Amaçları bir yerleşim kurmaktı. Harita üzerindeki işaret, bize yerleşimlerini nereye koymak istediklerini gösteriyor” dedi.
ESRARENGİZ İZLER
425 yıllık haritada iki ekleme yer alıyor. Bir tanesi, haritadaki bir hatayı düzeltmek için kullanılmış. Ancak diğeri, bugün Kuzey Carolina’nın kuzey doğusundaki Bertie bölgesinde bulunan bir kalenin üzerini kapıyor. Kaleyi kapatan ek parçanın üzerinde, daha silik çizilmiş ve bir başka kaleyi anımsatan çizim yer alıyor.
ABD’li ve İngiliz araştırmacılar, bir kaleyi çağrıştıran işaretin, yerleşimcilerin gittiği noktayı temsil ettiğini düşünüyor. Araştırma ekibinin yaptığı açıklamada, “Birinci Koloni Derneği, bu işaretin, Jamestown’a giden yolu işaretlediğini düşünüyor. Bu eşi benzeri olmayan, önemli bir keşif” ifadesi kullanıldı. Kayıp Koloni dahil olmak üzere birçok başarısız koloni girişiminin ardından 1607’de kurulan Jamestown, 83 yıl boyunca Virginia’nın başkenti oldu.

Silik kale sembolü. Fotoğraf: AP Kaşif White, Kayıp Koloni hakkında izler taşıyan haritayı, 1585’te Ralp Lane’nin komutasında Roanoke Adası’na düzenlenen seferde çizdi. 1587 yılında, White’ın önderliğinde, 116 yeni yerleşimci koloniye geldi. Erzak getirmek için İngiltere’ye geri dönen White, savaş nedeniyle 1590’a kadar koloniye geri dönemedi.
White, üç yıl sonra geri döndüğünde koloniden geriye iz kalmamıştı. White, “yerleşimcilerin birçoğunun ana karaya doğru 80 km ilerlemeyi planladıklarını” not buldu. Eline geçen bir diğer bulgu, bir deri parçasına yazılmış “CROATOAN” kelimesiydi. Birçok tarihçi, yerleşimcilerin stoklarının tükenmesiyle koloniyi terk ettiklerini, büyük kısmının ana karaya hareket ederken, 10-20 tanesinin de bugün Hatteras Adası olarak bilinen yerde yerli kabilelerle yaşamaya başladığına inanıyor.
KAFALARI KARIŞTIRAN SEMBOL
Tarihçiler, Kayıp Koloni’nin yaklaşık 95 üyesine ne olduğunu, kale sembolünün sakladığına inanıyor. Haritadaki iki eklemenin, White’nın kullandığı kağıt ve mürekkeple hazırlandığı anlaşıldı. Bir tanesi Pamlico Nehri ve etrafındaki yerleşimcilerin çizimini düzeltmek için kullanılmıştı. Diğeri ise silik bir kale sembolü içeriyordu.
Kayıp Koloni’nin başarısı, Walter Raleigh’in Yeni Kıta’ya yapmak istediği seferleri gerçekleştirmek ve Amerika’ya yerleşimcileri çekmek adına büyük önem taşıyordu. Kraliyet Ailesine sunulmak için büyük titizlikle hazırlanan haritanın, üzerinde neden yama yapıldığı soru işaretleri oluşturdu.

John White’ın haritası. Fotoğraf: AP Yama yapılan kalenin neden tekrar silik çizildiği kesin olarak bilinmezken, tarihçiler, yerleşimcilerin, koruma duvarıyla örülmüş küçük bir kasaba yerine daha büyük bir yerleşim inşa etmeyi planlamış olabileceğini öne sürdü.
KAZI İMKANI AZ
Arkeologlar, bölgede yapılacak kazılarla, Kayıp Koloni’ye ne olduğunu anlayabileceklerini düşünüyor. Ancak bugün bölgenin büyük kısmı yerleşim alanı ve golf sahaları altında kalmış durumda. ABD’li arkeolog Nicholas Luccketti, gerekli izinlerin alınması ve ön hazırlıkların yapılmasının uzun zaman alacağını belirtti.
Yine de ele geçmiş bazı bulgular var. Salmon Creek bölgesinde bulunan bir seramik parçacı, Kayıp Koloni hakkında önemli bilgiler ortaya koyuyor. Araştırma ekibindeki Brent Lane, “Bu seramik parçası, araştırmaların sürmesi gerektiği yeri gösteriyor… Kayıp Koloni yerleşimcilerinin izini bulmak için 400 yıldır araştırmalar yapılıyor… Ancak ne yeterli teknolojiye ne de bugün haritada bulduğumuz ipucuna sahiptiler” dedi.