Karagas Türkleri

Güney Sibirya Türk kavimleri arasında en doğuda oturanları Karagas Türkleridir. Soyon’larla bir şive birliği teşkil ederek, daha fazla Tuba = Tuva yahut Uryanhay etnonimi altında tanınmak istenmektedir.

Coğrafik yerleşme sahaları ise Sayan dağlan silsile-since ikiye ayrılan bölgenin doğu kısmıdır. Ren geyiği sürüleri ile konup göçtükleri saha Oka, Uda, Biryusa ve Kan ıımakları arasıdır. Bunlardan Biıyusa ile Uda, Angara ırmağı havzasını teşkil etmektedirler.
Saha halkını, yakından araştırmış olan Castren, Sehiefner ve Katanov gibi bilginler, Karagas’ları esas beş boya ayırmaktadırlar:

1) Kaş,
2) Sarığ-Kaş,
3) Çoğdu (Tyogdı),
4) Ka-ra-Yoğdu (Kara-Tyogdı),
5) Çeptey (Tyeptey).

Küçük bir etnik grup teşkil eden bu kadim Türk halklarının, gerçek sayılan hakkında bilgimiz yoktur. 1851 tarihinde Stubbendorf nüfuslarını 543 kişi olarak tespit etmiştir. Yüzyıllık bir ömür süresini % 2 artışla hesaplarsak, herhalde 2000 i bulmuş olurlar.

Çastren’e göre Karagas yahut Kargas kavim adı Kara-Kaş’tan türemedir. Buna bakarak Karagas, Kaş ve Sarığ-Kaş gibi etnik unsurların Kas Türklerinden olduğu kabul edilebilir. Hayat tarzlarında Samoyet gelenekleri tesiri göze çarpmaktadır. Herhalde aralarına Samoyet’lerden de karışanlar olmuştur. Fakat literatürde, bazı Altay Türk kabilelerinde de görüldüğü gibi, Tofa, Tofa’lar adı altında geçmektedirler.

Türk şive ve ağız araştırıcıları Karagas yahut Tofa ağzını, eski Uygur-Oğuz dil birliğinden saymaktadırlar. Soyon şivesinin bir ağzıdır. Yazıları olmadığından, edebiyatları da yoktur.


Karagas Harita