İnsan yetiştirmek

Sual: 16. yüzyıl Osmanlı Tarihçilerinden Gelibolulu Mustafa Âli Efendi şöyle diyor:
Mesacid-ü meabidi ko âdem yap
Kâbe yapmakcadur âdem yapmak
Taş ağaç kaydı ne lâzım şâhım
Yaraşır şahlara âdem yapmak.
Bu şiir, internette dolaşıyor, insan yetiştirmenin önemi anlatılıyor diyerek, herkes birbirine tavsiye ediyor. Bu şiirde Osmanlı idarecileri mi kötüleniyor?
CEVAP
Ansiklopedilerdeki bilgilere göre, bu tarihçinin, zamanındaki padişahlardan yüz bulamadığı, onların itimadını kazanamadığı, bazı görevlerinden azledildiği bildiriliyor. Bu şiirin, (Benim gibi bir adamı niye önemli bir yere tayin etmiyorsunuz?) gibi bir düşünceyle yazılmış olma ihtimali kuvvetlidir.

Adam yetiştirmek elbette çok önemlidir; fakat yükseğe çıkmak için başkalarının üstüne basmamalı, yani bir hizmet yaparken başkalarına zarar vermemelidir. Adam yetiştirmeli; ama mescit yapmayı da ihmal etmemelidir. (Bırak mescid yapmayı da, adam yetiştir) denir mi hiç? (Ne güzel mescidler yapıyorsun, bir de bunlar için güzel adamlar yetiştir) demek daha uygun olurdu. Padişahları mescid yapmakla tenkit etmek doğru değildir. Osmanlı Sultanları, mescid yaptırdığı için adam yetiştirmeyi ihmal etmediler.

Mescid yapmak için kullanılan, (Taş ve ağaçla oyalanmak) ifadesi de hiç uygun değil! Mescid, cami yapmak, dinimizde çok kıymetli bir ibadettir. Bir âyet-i kerime meali şöyledir:
(Allah’ın mescidlerini ancak Allah’a ve ahiret gününe iman eden, namaz kılan, zekât veren ve Allah’tan başkasından korkmayan kimseler imar eder.) [Tevbe 18]

Kâmil insan nerede yetişir? Elbette medresede, mescidde yetişir. Buralar, insan yetişmesi için bir eğitim merkezi değil mi? Adam yetiştirme yeri yapmak, tenkit edilmemeliydi.

İslam âlimleri de buyuruyor ki: Camilerde cemaatle namaz kılmak, Müslümanların kalblerini birbirine bağlar. Aralarında sevgiyi sağlar. Birbirlerinin kardeş olduklarını anlarlar. Büyükler, küçüklere merhametli olur. Küçükler de, büyüklere saygılı olur. Zenginler, fakirlere ve kuvvetliler, zayıflara yardımcı olur. Sağlamlar, hastaları camide göremeyince, evlerinde ararlar. (Din kardeşinin yardımına koşanın, yardımcısı Allahü teâlâdır) hadis-i şerifindeki müjdeye kavuşmak için yarış ederler. (Mezahib-il-erbea)