HİPNİK JERK NEDİR? NASIL OLUR? ENGELLEME YOLLARI
Hipnik jerk; kişilerin tam uykuya dalacakken veya uykudayken bir ya da daha fazla uzvunun hatta bazen tüm vücudunun ani ve kısa süreli olarak kasılmasıdır.
Bu kasılmaya hipnogogik sarsıntı veya uykuya giriş sarsıntısı olarak da isim verilmektedir. Ve kişiler bu sarsıntıyı yaşadıkları anda uyanmaktadırlar. Bu istemsiz kasılmalar bazı kişilerde hafif ve zor fark edilebilir olabileceği gibi bazı kişilerde şiddetli olabilir.
Hipnik kasılmalar çoğu kişide görülür ve rastgele ortaya çıkabilir. Bu seğirmelerin kesin nedeni belirsizdir, ancak bazı faktörler olasılığını artırabilir. Aşağıda hipnik jerk’in ne kadar yaygın olduğu, görülme sıklıkları ve nasıl azaltılabileceğine dair bilgiler bulunmaktadır:
Hipnik jerk kişinin uyku durumuna geçerken, bir veya daha fazla kasın istemsiz seğirmesidir. Bu kasılmalar miyoklonus adı verilen istemsiz kas hareketleridir. Hıçkırık ise bir başka yaygın miyoklonus şeklidir. Hipnik jerk’in gücü değişebilir ve hatta bazı kişiler seğirmelerin farkında olmayabilirler. Sadece bir eş veya bakıcı bu hareketleri fark ederse onları yaşadıklarını bilirler. Diğer taraftan da bu spazmlar kişiyi şaşırtacak ve onları uyandıracak kadar güçlü olabilir. Kişiler, aşağıdaki gibi hipnik jerk yanında başka semptomlar da yaşayabilir:
• Düşüyormuş gibi hissetmek
• Hızlı kalp atımı
• Hızlı nefes alma
• Terlemek
• Düşme rüyası görmek
Bu duyumlar, altta yatan sağlık koşullarının bir işareti değildir.
2016 yılında yapılan bir çalışmaya göre; hipnik jerk’in rastgele meydana geldiği ve her yaştan erkekleri ve kadınları etkilediği bildirilmiştir. Araştırmacılar, kişilerin yüzde 60 ila 70’inin, genellikle uyuyakalmak üzere oldukları anlarda hipnik jerk yaşadığı tespit etmişlerdir.
Çoğu durumda, bu istemsiz kasılmaların net bir nedeni yoktur. Çoğu kişi de hiçbir neden olmadan ortaya çıkarlar. Bununla birlikte, bu uykunun başlamasının neden olduğu hakkında bazı fikirler ve teoriler vardır. Olası nedenler şunları içerebilir:
• Egzersiz: Egzersiz, vücudu uyarır, bu nedenle akşamları geç saatlerde egzersiz yapmak, vücudun uyku zamanında rahatlamasını zorlaştırabilir. Bu aşırı stimülasyon, hipnik bir sarsıntıya neden olabilir.
• Uyarıcılar: Kafein, nikotin veya bazı ilaçlar gibi vücut ve beyin uyarıcıları uykuda dalmayı veya gece boyunca uykuda kalmayı zorlaştırabilir. Ayrıca, hipnik jerk’in sıklığını da artırabilir.
• Stres ve kaygı: Yüksek stresli bir yaşam tarzı ya da çok endişeli hissetmek uykuya daralarken rahatlamayı zorlaştırabilir. İstemsiz kas seğirmesi meydana geldiğinde kişinin uyanması daha muhtemel olabilir.
• Zayıf uyku alışkanlıkları: Düzensiz uyku, uyku yoksunluğu veya düzenli uyku bozuklukları, hipnik sarsıntılara yol açabilir.
Bu istemsiz kasılmalar her yaşta kişide uyku başladığı anda görülebilir. Bununla birlikte, Amerikan Uyku Tıbbı Akademisi, yetişkinlerin sık veya yoğun hipnik jerk’ten şikayet etme ihtimalinin çocuklardan daha muhtemel olduğuna dikkat çekmektedir. Bunun nedeni, uyku uzmanlarının uyku başlangıcı ile ilişkilendiren faktörlerin çoğunun aşağıdakiler gibi genel olarak çocuklarla ilgili olmaması olabilir:
• Kafein alımı
• Duygusal stres
• Yoğun fiziksel egzersiz
Bununla birlikte bu, küçük çocuklarda hipnik jerk’in mümkün olmadığı veya bir sorunu işaret ettiği anlamına gelmez. Bu yaştaki kişilerde daha az yaygın olabilir.
Hipnik jerk yaşandığı zaman uykudan uyanmak mümkündür, ancak bu her zaman gerçekleşmez, çünkü bir kişinin yaşadığı kas kasılmasının gücüne bağlıdır. Bazı kişiler sadece hafif geçirirken uyanma ihtimalleri oluşmazken, ancak ikinci bir kişi tarafından yaşandığı fark edilebilir. Bazı durumlarda ise kas kasılması, kişiyi uyanık duruma getirecek kadar şiddetli yaşanabilir. Kasılmanın kendisinin gücü veya kişinin bu kadar çabuk hareket etmesi gereken rahatsız edici his uyanmasına neden olabilir. Bazı durumlarda, bu şiddetli kasılmalar kişinin kendisini yataktan itiliyormuş gibi hissetmesini sağlayabilir. Hatta bazı şiddetli kasılmalar yaşayanlar yataktan, ağaçtan ya da boşluktan düştüğünün rüyasını görürler. Hangi duyumun ilk geldiği belirsiz olsa da, bu kişiyi uyandırmak için yeterli olabilir.
Tüm hipnik jerk örneklerinden kaçınmak mümkün olmayabilirken, bazı kişiler birkaç yaşam tarzı değişikliği yaptıklarında daha az bu durumu yaşayabilirler. Bu sarsıntıların önlenmesine yardımcı olabilecek ipuçlarından bazıları aşağıdaki gibidir:
• Gece egzersizi yapmaktan kaçınmak: Egzersiz hayatidir ancak yatma saatine yakın çok fazla fiziksel stimülasyon bu kas seğirmeleri olasılığını artırabilir. Günün erken saatlerinde egzersiz yapmak, vücuda yatmadan önce rahatlamak ve gevşemek için bolca zaman verebilir.
• Kafein azaltma: Kahve, çay ve çikolata gibi kafein kaynakları kişinin sabahları uyanmasına yardımcı olabilir, ancak günün ilerleyen saatlerinde kafein alınması, vücudun ve beynin çok fazla uyarılarak uykuya geçmesini zorlaştırabilir.
• Diğer uyarıcı ilaçlardan kaçınmak: Nikotin ve alkol gibi diğer uyarıcı ilaçlar uykusuz kalmaya veya rahatsız edici hipnik gerginliklere neden olabilecek huzursuz uyumaya yol açabilir.
• Yatmadan önce rutin oluşturma: Yatma zamanı rutini oluşturmak vücudun gevşemesine ve stresi azaltmasına yardımcı olabilir. Bazı kişiler sakinleştirici çaylar veya ılık süt içerler ve yatmadan önce bir kitap okurlar. Bazıları ise uzanmayı veya müzik dinlemeyi tercih edebilir.
• Işıkları kapatmak: Araştırmacılar ışığın beyni daha uyanık tutması için uyardığını bildirmektedirler. Bu da kişinin sabah daha kolay uyanmasına yardım edebileceğini ancak uykuyu daha da zorlaştıracağı anlamına gelmektedir. Bazı ampul, televizyonlardan, bilgisayar ekranlarından ve akıllı telefonlardan gelen soğuk mavi ışık, vücuda gündüz olduğu sinyalini verir. Yatmadan önce bu lambaları kapatmak veya teknolojiden kaçınmak mavi ışık seviyelerini azaltır ve bir kişinin rahatlamasına yardımcı olabilir.
• Rahatlatıcı meditasyonlar: Bazı kişiler rahatlamaları için rehberli meditasyonlar veya nefes egzersizleri kullanırlar. 5 dakika boyunca yavaş ve derin nefes almak kadar basit bir şey bir kişinin stres seviyesini azaltmasına yardımcı olabilir.
Uyku başladığında hipnik jerk yaşamak, normal ve yaygın bir durumdur. Onları tecrübe etmek, altta yatan bir tıbbi durum olduğu anlamına gelmez. Bazı yaşam tarzı değişiklikleri, kişilerin yaşadıkları hipnik jerk sayısını azaltmaya yardımcı olabilir. Düzenli olarak bu sarsıntıları yaşayan ve genel sağlık veya uyku kalitesi konusunda endişeli olan herkes doktorla görüşmelidir. Bazı durumlarda, doktorlar bir kişinin daha rahat uyumasına yardımcı olmak ve hiperjik sarsıntılardan kaçınması için ilaçlar yazabilir.
Hipnik Jerk Nedir?
Bu kasılmaya hipnogogik sarsıntı veya uykuya giriş sarsıntısı olarak da isim verilmektedir. Ve kişiler bu sarsıntıyı yaşadıkları anda uyanmaktadırlar. Bu istemsiz kasılmalar bazı kişilerde hafif ve zor fark edilebilir olabileceği gibi bazı kişilerde şiddetli olabilir.
Hipnik kasılmalar çoğu kişide görülür ve rastgele ortaya çıkabilir. Bu seğirmelerin kesin nedeni belirsizdir, ancak bazı faktörler olasılığını artırabilir. Aşağıda hipnik jerk’in ne kadar yaygın olduğu, görülme sıklıkları ve nasıl azaltılabileceğine dair bilgiler bulunmaktadır:
Hipnik Jerk Ne Zaman Oluşur?
Hipnik jerk kişinin uyku durumuna geçerken, bir veya daha fazla kasın istemsiz seğirmesidir. Bu kasılmalar miyoklonus adı verilen istemsiz kas hareketleridir. Hıçkırık ise bir başka yaygın miyoklonus şeklidir. Hipnik jerk’in gücü değişebilir ve hatta bazı kişiler seğirmelerin farkında olmayabilirler. Sadece bir eş veya bakıcı bu hareketleri fark ederse onları yaşadıklarını bilirler. Diğer taraftan da bu spazmlar kişiyi şaşırtacak ve onları uyandıracak kadar güçlü olabilir. Kişiler, aşağıdaki gibi hipnik jerk yanında başka semptomlar da yaşayabilir:
• Düşüyormuş gibi hissetmek
• Hızlı kalp atımı
• Hızlı nefes alma
• Terlemek
• Düşme rüyası görmek
Bu duyumlar, altta yatan sağlık koşullarının bir işareti değildir.
Görülme Sıklığı
2016 yılında yapılan bir çalışmaya göre; hipnik jerk’in rastgele meydana geldiği ve her yaştan erkekleri ve kadınları etkilediği bildirilmiştir. Araştırmacılar, kişilerin yüzde 60 ila 70’inin, genellikle uyuyakalmak üzere oldukları anlarda hipnik jerk yaşadığı tespit etmişlerdir.
Nedenleri
Çoğu durumda, bu istemsiz kasılmaların net bir nedeni yoktur. Çoğu kişi de hiçbir neden olmadan ortaya çıkarlar. Bununla birlikte, bu uykunun başlamasının neden olduğu hakkında bazı fikirler ve teoriler vardır. Olası nedenler şunları içerebilir:
• Egzersiz: Egzersiz, vücudu uyarır, bu nedenle akşamları geç saatlerde egzersiz yapmak, vücudun uyku zamanında rahatlamasını zorlaştırabilir. Bu aşırı stimülasyon, hipnik bir sarsıntıya neden olabilir.
• Uyarıcılar: Kafein, nikotin veya bazı ilaçlar gibi vücut ve beyin uyarıcıları uykuda dalmayı veya gece boyunca uykuda kalmayı zorlaştırabilir. Ayrıca, hipnik jerk’in sıklığını da artırabilir.
• Stres ve kaygı: Yüksek stresli bir yaşam tarzı ya da çok endişeli hissetmek uykuya daralarken rahatlamayı zorlaştırabilir. İstemsiz kas seğirmesi meydana geldiğinde kişinin uyanması daha muhtemel olabilir.
• Zayıf uyku alışkanlıkları: Düzensiz uyku, uyku yoksunluğu veya düzenli uyku bozuklukları, hipnik sarsıntılara yol açabilir.
Çocuklarda ve Bebeklerde Hipnik Jerk
Bu istemsiz kasılmalar her yaşta kişide uyku başladığı anda görülebilir. Bununla birlikte, Amerikan Uyku Tıbbı Akademisi, yetişkinlerin sık veya yoğun hipnik jerk’ten şikayet etme ihtimalinin çocuklardan daha muhtemel olduğuna dikkat çekmektedir. Bunun nedeni, uyku uzmanlarının uyku başlangıcı ile ilişkilendiren faktörlerin çoğunun aşağıdakiler gibi genel olarak çocuklarla ilgili olmaması olabilir:
• Kafein alımı
• Duygusal stres
• Yoğun fiziksel egzersiz
Bununla birlikte bu, küçük çocuklarda hipnik jerk’in mümkün olmadığı veya bir sorunu işaret ettiği anlamına gelmez. Bu yaştaki kişilerde daha az yaygın olabilir.
Hipnik Jerk Kişiyi Uykusundan Uyandırabilir mi?
Hipnik jerk yaşandığı zaman uykudan uyanmak mümkündür, ancak bu her zaman gerçekleşmez, çünkü bir kişinin yaşadığı kas kasılmasının gücüne bağlıdır. Bazı kişiler sadece hafif geçirirken uyanma ihtimalleri oluşmazken, ancak ikinci bir kişi tarafından yaşandığı fark edilebilir. Bazı durumlarda ise kas kasılması, kişiyi uyanık duruma getirecek kadar şiddetli yaşanabilir. Kasılmanın kendisinin gücü veya kişinin bu kadar çabuk hareket etmesi gereken rahatsız edici his uyanmasına neden olabilir. Bazı durumlarda, bu şiddetli kasılmalar kişinin kendisini yataktan itiliyormuş gibi hissetmesini sağlayabilir. Hatta bazı şiddetli kasılmalar yaşayanlar yataktan, ağaçtan ya da boşluktan düştüğünün rüyasını görürler. Hangi duyumun ilk geldiği belirsiz olsa da, bu kişiyi uyandırmak için yeterli olabilir.
Önlenmesi
Tüm hipnik jerk örneklerinden kaçınmak mümkün olmayabilirken, bazı kişiler birkaç yaşam tarzı değişikliği yaptıklarında daha az bu durumu yaşayabilirler. Bu sarsıntıların önlenmesine yardımcı olabilecek ipuçlarından bazıları aşağıdaki gibidir:
• Gece egzersizi yapmaktan kaçınmak: Egzersiz hayatidir ancak yatma saatine yakın çok fazla fiziksel stimülasyon bu kas seğirmeleri olasılığını artırabilir. Günün erken saatlerinde egzersiz yapmak, vücuda yatmadan önce rahatlamak ve gevşemek için bolca zaman verebilir.
• Kafein azaltma: Kahve, çay ve çikolata gibi kafein kaynakları kişinin sabahları uyanmasına yardımcı olabilir, ancak günün ilerleyen saatlerinde kafein alınması, vücudun ve beynin çok fazla uyarılarak uykuya geçmesini zorlaştırabilir.
• Diğer uyarıcı ilaçlardan kaçınmak: Nikotin ve alkol gibi diğer uyarıcı ilaçlar uykusuz kalmaya veya rahatsız edici hipnik gerginliklere neden olabilecek huzursuz uyumaya yol açabilir.
• Yatmadan önce rutin oluşturma: Yatma zamanı rutini oluşturmak vücudun gevşemesine ve stresi azaltmasına yardımcı olabilir. Bazı kişiler sakinleştirici çaylar veya ılık süt içerler ve yatmadan önce bir kitap okurlar. Bazıları ise uzanmayı veya müzik dinlemeyi tercih edebilir.
• Işıkları kapatmak: Araştırmacılar ışığın beyni daha uyanık tutması için uyardığını bildirmektedirler. Bu da kişinin sabah daha kolay uyanmasına yardım edebileceğini ancak uykuyu daha da zorlaştıracağı anlamına gelmektedir. Bazı ampul, televizyonlardan, bilgisayar ekranlarından ve akıllı telefonlardan gelen soğuk mavi ışık, vücuda gündüz olduğu sinyalini verir. Yatmadan önce bu lambaları kapatmak veya teknolojiden kaçınmak mavi ışık seviyelerini azaltır ve bir kişinin rahatlamasına yardımcı olabilir.
• Rahatlatıcı meditasyonlar: Bazı kişiler rahatlamaları için rehberli meditasyonlar veya nefes egzersizleri kullanırlar. 5 dakika boyunca yavaş ve derin nefes almak kadar basit bir şey bir kişinin stres seviyesini azaltmasına yardımcı olabilir.
Uyku başladığında hipnik jerk yaşamak, normal ve yaygın bir durumdur. Onları tecrübe etmek, altta yatan bir tıbbi durum olduğu anlamına gelmez. Bazı yaşam tarzı değişiklikleri, kişilerin yaşadıkları hipnik jerk sayısını azaltmaya yardımcı olabilir. Düzenli olarak bu sarsıntıları yaşayan ve genel sağlık veya uyku kalitesi konusunda endişeli olan herkes doktorla görüşmelidir. Bazı durumlarda, doktorlar bir kişinin daha rahat uyumasına yardımcı olmak ve hiperjik sarsıntılardan kaçınması için ilaçlar yazabilir.
