Hakas Destanlarındaki Kadın Kahramanlar

Hakaslar( kendilerine verdikleri isim: Tadar), Rusya Federasyonu’na bağlı Doğu Sibirya’nın Türkçe konuşan halkı. Toplam nüfusları yaklaşık 140 bin kişidir. Altay Ailesi, Türkçe Grubu’na giren Hakas dilinde konuşurlar. Hakas folklorunun farklı türleri arasında kahramanlık destan türü (alıptıh nımah) önemli bir yer tutar. O Hakasların bir nevi yaşam ansiklopedisi olarak bu halkın yüzyıllık tarihini yansıtmaktadır. Destan okunmasının klasik şekli homıs ya da çathan gibi telli müzik aletlerinin eşliğinde boğaz şarkı söylemesidir.

Her destanın renkli canlı kadın kahramanları vardır. En tanınmış olanları şudur:

Ay-Huuçin – ‘Ay Huuçin’ destanının baş kahramanı, tanrılara meydan okuyan mucizevi doğumlu bahadır kızdır. Anne babaları safkan atlar, ikizi ise sonra onun sadık atı olur. Kız neden kendisinin atlardan dünyaya geldiği sorusuna cevabı bulmak ister. O nerede yaşaması gerekiyor insanlar arasında mı atlar arasında mı bilmiyor. Babası at kızına tanrıların iradesiyle kahramanlıklar yapmak için insan olarak doğduğunu anlatır.

Altın Arıg – ‘Altın Arıg’ destanının bahadır kız kahramanıdır. Büyünün etkisiyle beyaz kayadan dünyaya gelmiş. Bu konunun kökleri kayaların kutsal totem olduğu eski inançlarına uzanır. Altın Arıg insandan daha çok koruyucu bir ruhtur. O var olan kuvvetiyle halkının işgalcilerden özgür olması için mücadele eder.

Ah-Çibek-Arıg – ‘Ah Çibek Arıg’ destanının Altın Arıg’a benzeyen kahramanı, atı ile beraber kayadan dünyaya gelen bahadır bir kızdır. Ölümü yaygın mitolojik bir hikayedir: kökleri tanrısal olan kahraman zamanı geldiğinde kayanın içine geri döner.

Alın-Han-Hıs – ‘Albıncı’ adlı destanın kahramanı, çok güzel ve cesur bahadır kızdır. Bahadır Hulutay’ın karısı olur, kızları Han Çaçah olur. Hulutay’ın oğlu bahadır Albıncı’nın Yuzut Arh canavarı ile mücadelesine yardım eder.

Çarıh-Kök – Aynı destanın kahramanı, bahadır Hulutay’ın kız kardeşidir. Bebekliğinde öksüz kalır doğada büyür. Şifalı bitkiler ve büyü yardımıyla ölen kardeşini hayata döndürür. Sonra gökyüzüne uçar. Kötü Yuzut Arh tarafından öldürülen bahadır Albıncı’yı da canlandırır.

Yuzut-Arh – ‘Albıncı’ destanının kötü kalpli kahramanı, bataklık çamurunda yaşayan korkunç canavardır, ‘şeytanların başı’dır. Kara yüzlü, yılan saçlı, kurbağa gözlüdür. Bahadır Hulutay ve ailesine türlü kötülük yapar, tuzaklar kurar. Eninde sonunda Hulutay’ın oğullarından biri Albıncı uzun ve şiddetli mücadeleden sonra bataklık canavarını yenmeyi başarır.