Buryatlar

Buryatlar Türk mü, Moğol mu?

Buryatlar yoğun olarak Rusya Federasyonu’na bağlı Buryat Cumhuriyeti, Aga Buryat ile Üst Orta Buryat Ulusal Okruglar, Moğolistan ve Çin’de yaşarlar. Toplam nüfusları 400 bin civarındadır.

Bunların menşei hakkında önceleri iki görüş vardı, karar da verilemiyordu. (Son yıllarda Türk cenahından ciddi bir tavır ve ses çıkmayınca Moğol oldukları yazılıp söylenmeye başladı). Bu iki görüşten birincisi; Buryatların Baykal Gölü’nün çevresinde yaşamış Orhun Türklerinin ardılı oldukları. Diğer görüş ise; bunların güneyden dalga dalga buralara göç etmiş Moğol olduklarıdır.

Turistik gezi tipi incelemeler ve masa üstü çalışmalar net sonuç veremeyince, kökenleri tam kesinleşmemiştir. Halkın tamamına yakınının Moğollara benzer şekilde yaşamaları sebebiyle bunlara “Moğoldur” denmeye başladı.

Benim buradaki gayem, Buryatları ana hatlarıyla tanıtıp, Türk mü, Moğol mu olduklarını ortaya çıkarmaktır.

-Buryatlar, dört klanın birleşimiyle vücuda gelmiş bir halktır. Birinci, en büyükleri olan Huriler’dir. Huriler, Baykal Gölü’nün doğusunda yaşarlar. ikincisi, Hongodor’lardır, bunlar da Baykal’ın güneyinde otururlar. Üçüncü ve dördüncü klanlar da Bulaga ve Ehiri halklarıdır.

(Bulaga ve Ehiriler’den birazı 1700’lü yıllarda Baykalın doğusundaki Barzugin ile civarına ve Aga Buryat Ulusal Okruğu’na göç etmiştir.)
-Doğu ve güneydeki Huri ve Hongodar klanlarının halkı Budist, batıdaki Bulaga ve Ehiriler de Şamanisttir. Sibir’deki Türklerin tamamına yakını Şamanisttir. Moğolların dini ise Budizm’dir. Türkler arasında Budizm yayılmaya çalışılsa da başarılı olunamamıştır.

-Bazı kaynaklarda Baykal’ın batısında Tuva kökenli Tunka Soyot’lardan bahsedilir. Tunka Soyotların belirtilen nüfusları buradaki iki klanın (Bulaga ile Ehiri) nüfusuna tekabül eder.

-Moğolistan’da, Baykal Gölü çevresinde ve Çin’in Gansu ile iç Moğolistan eyaletlerinde yaşayan Tuva Türkleri Moğollara benzemeleri sebebiyle Moğol sanılır ve Moğol diye de takdim edilir.

-Bilhassa Türkleri küçük parçalara bölüp mikro etnik gruplar teşkil eden Ruslar ve diğer emperyalist güçler bu sefer burada tam tersi yapmış, dört ayrı boyu birleştirip Buryat adında bir millet vücuda getirmişlerdir. Bunun ikisi Türk, ikisi de Moğoldur. Bu ayrıntı pek bilinmediği için herkes şaşırıyor. İşin içinden çıkılamamasının sebebi de bu ayrıntının herkes tarafından bilinmemesidir.

Görüldüğü gibi Buryatlar dört klandan meydana getirilmiş bir millettir. İkisi Türk, ikisi de Moğoldur. Tek millet olarak takdim edilmesine rağmen dört ayrı klanın iki ayrı milletten olduğu ortada. Bunlardan bahsederken Moğol veya Türk demektense “Moğol asıllı Buryat” veya “Türk asıllı Buryat” diye bahsetmek doğru olacaktır.


BuryatTayfun Candoğan