Anav Kültürü (MÖ. 7000–MÖ. 5000)

Anav, Batı Türkistan’da Aşkabad’ın (Türkmenistan) yakınında bulunan küçük bir kenttir. Anav Kültürü, adını bu küçük Anav kentinden alır. Anav’da yapılan kazılarda, MÖ 4500 yıllarına değin uzanan kalıntılar bulunmuştur.

Orta Asya’nın en eski kültürü, Anav Kültürü’dür. Anav’da gün ışığına çıkarılan kalıntılar, bu bölgenin çok önemli bir uygarlık kaynağı olduğunu göstermektedir.

Bu dönem insanlarının tarım ve hayvancılıkla uğraştıkları, dokuma, seramik, madenden araçlar ve süs eşyaları yaptıkları anlaşılmıştır. Anav’da çıkan kalıntılar içinde, Türkmen dokumalarında görülen işlemelerle bezenmiş seramik parçaları ve süs eşyaları ilgi çekicidir.

Kalıntılardan anlaşıldığına göre Anav insanları kerpiç evlerde oturmakta, tarım ve hayvancılıkla geçinmekteydiler; kumaş dokumayı, toprak ve bakır eşya yapmayı biliyorlardı. Anav insanları koyun, keçi, sığır, deve, köpek gibi hayvanları da besliyorlardı.

Anav, Orta Asya’nın en eski kültürü olma özelliğini, yeni birçok buluntuya karşın, bugün de korumaktadır. Güneşte kurutulmuş tuğlalardan yapılan dört köşe evleri, tahıl taneleri, sığır ve koyun gibi hayvanlara ait kemik kalıntıları ile yerleşik ve tarımcı bir kültüre sahiptir.

Öteki Orta Asya kültürlerini incelerken onları Anav katları ile karşılaştırmak, Türk bilimciler arasında bir gelenek durumuna gelmiştir.

Anav Kültürü, kimi Türk bilimciler tarafından Proto Türk (Ön Türkler, İlk Türkler) kültürü ile ilişkili olarak kabul edilir.

Bu kültürün, Türklerin ataları ile ilgisinin ne ölçüde olduğu kesin biçimde ortaya konulamamış olmakla birlikte, çok sonraki dönemlerde bu bölgelerde yaşayan Türk topluluklarının sanatlarında eski Anav kültürünün izlerinin görülmesi ilginçtir.

Anav, o çağlardaki Ön Asya (Sümer, Elam) ve Güney Asya’da (Hindistan’ın Mohenjo-daro ve Harappa kültür merkezleri) ve Uzak Doğu’da eserleri ortaya çıkarılan uygarlıklar arasında bir aracı ya da onların ilk başlangıç merkezi olmuştur.

Anav kalıntılarında ele geçen yakılmış cesetlerin kafataslarının brakisefal (yuvarlak) olmasını da -Anav’ın Proto Türkler’le olan ilgisi bakımından- belirtmek gerekir.