Ali Kuşçu ( Alâeddin Ali )

Tarihimizde tozlu sayfalar arasında kalmış ve bugün için belki de garip addedebileceğimz satırlar bulunmaktadır. Bu sayfalar karıştırıldığı takdirde karşımıza çıkan bazı anekdotlar kimi zaman heyecan verici olabilmektedir. Bizim kültürümüzde herkesçe beğenilen bir gelenek vardır ki, uzak bir yolculuktan yahut seyahatten dönüldüğü zaman geride kendisini bekleyenlere hediyeler getirmek ayrı bir letâfet ve nezâket örneğidir. İşte şimdi beş asır önce yaşanmış bu tarz bir hâdiseye şahit olacağız.

Bu hikayenin kahramanları ise astronomi ve matematikte devrin iki büyük âlimi olan Ali Kuşçu ile Uluğ Beğ olacaklardır...



Ali Kuşçu İstanbul’un Fatih’i olan II. Mehmed Han zamanının önde gelen bilginlerindendir. Yüzyıllar boyunca Batı dünyası onu Asrının Batlemyus’u (Ptolemy) olarak vasıflandırdı. Asıl ismi Alâeddin Ali’dir. Fakat kendisi Ali Kuşçu ismiyle şöhret bulmuştur. Bunun sebebi, babasının Maveraünnehir bölgesi hükümdarı olan Uluğ Beğ’in av kuşlarını yetiştiricisi olmasıdır.

Yani Ali Kuşçu’nun babası, Uluğ Beğ’in Doğanbaşısı olduğu için oğlu Ali, babasının bu işine nispeten Kuşçu sıfatıyla anılmıştır.

Küçük yaşta ilim hayatına başlayan Ali Kuşçu, bu bölgede Uluğ Beğ’in meydana getirdiği ilim çevresinde büyüdü. Akli ve naklî ilimleri bir arada tahsil etti. Zamanın derin âlimlerinden Kadızâde-i Rûmî, Gıyâseddin Cemşîd ve Muîniddin Kâşi’den matematik, fizik ve astronomi ilimlerinin inceleliklerini öğrendi.



Fakat bir noktadan sonra darb-ı mesel, yani atasözü hâlini almış bir tâbir âdeta Ali Kuşçu’nun üzerinde tezâhür ediyordu. “Âlim ilme doymaz” demişlerdir. Ali Kuşçu belli bir yaşa geldikten sonra Semerkand’dan çıkıp Kirman’a gitmek ister. Çünkü bu bölge de Semerkand gibi mühim ilim adamlarının bulunduğu bir merkezdir. Fakat söz konusu isteğini bir türlü hocalarına açamaz. Çünkü onlardan bu seyahate dâir izin çıkmayacağından endişeleniyordur. Hocası Kâdızâde ve yaşadığı bölgenin hükümdarı Uluğ Beğ ona değer veriyor ve yetişmesinde ihtimam gösteriyorlardı. Fakat Ali Kuşçu daha fazla dayanamadı ve Kirman’a doğru harekete geçti. Burada kaldığı müddetçe hem öğrendi, hem de öğretti. İlmini arttırdı. Bu süre zarfında Şerhü’t-Tecrîd’i kaleme aldı ki, söz konusu eser kendisinden sonra tam iki asır boyunca yüksek medreselerin ve öğrencilerinin mürâcaat kitabı oldu.



Kirman’da iken işlerini tamamlayan Ali Kuşçu için artık memleketine dönme vakti gelmişti. Fakat epey zamandır ortalarda gözükmüyordu. Döndüğü vakit hocasının ve hükümdarının karşısına tekrar nasıl çıkacağını düşünüyordu. Nihâyet bütün cesaretini toplayarak Uluğ Beğ’in huzuruna vardı. Koltuğunun altına bir şey sıkıştırmıştı. Uluğ Beğ onu uzun bir aradan sonra yeniden görünce çok sevindi, fakat bunu belli etmek istemedi. Çünkü kendisini çok özletmişti. Biraz sitemkâr bir biçimde muhatabına “Ali Kuşçu! Bunca zamandır nerelerdeydiniz?” dedi. Ali Kuşçu mahcup bir şekilde durumu izah etmeye çalıştı.

Bir müddet sonra sitemini tebessüme dönüştüren Uluğ Beğ bu kez latifeyle karışık sordu: “Peki…” dedi. “Bilirsiniz seyahatın akabinde hediyelerle dönmek büyüklerimizin güzel âdetlerindendir. Siz bize ne hediye getirdiniz?” diye sordu.



Ali Kuşçu bu kez koltuğunun altında sakladığı şeyi çıkardı ve “Efendim, eğer kabul buyurursanız bu kitabı getirdim” diyerek cevap verdi. Söz konusu kitap yüzyıllardan beri net bir şekilde çözülemeyen Ay’ın hareketlerine dâirdi. İsmi, Hallü Eşkâli’l-Kamer (Ay’ın safhalarının açıklanması) olan bu eser hatasız olarak Ay’ın hareketlerini ve bir ay içersinde aldığı şekilleri hesap ile gösteriyordu. Devrinde ve sonrasında uzun yıllar otorite olacak olan bu kitabı Uluğ Beğ eline aldı ve dikkatlice inceledi. Okudukça ayrı haz aldı. Nihayet etraflı bir tedkikten sonra ayağa kalktı ve “En güzel hediyeyi getirmişsin!” diyerek Ali Kuşçu’ya sarıldı ardından onu tebrik etti.

Ali Kuşçu gerçekten bilim tarihimiz açısından mühim bir şahsiyettir. Daha zamanında onun büyüklüğünü duyan Fatih, kendisini İstanbul’a davet etmiş ve sefer esnasında bu büyük âlimin konakladığı her menzil için 1000 akçe tahsisâtta bulunmuştur. Böylelikle daha İstanbul’a girmeden kendisinin sevgisini kazanmak istemiştir. Nihayet İstanbul’a gelen Ali Kuşçu bu şehirde yüzlerce talebe yetiştirmiş ve yazdığı kitaplar yıllarca medreselerde okutulmuştur. Kabri, İstanbul’un Eyüp Sultan semtindedir.

Ali Kuşçu elektiriği bulandı değil mi?

Büyük bir bilim adamı olan Ali Kuşçu adını tarihe yazdırmış olan ender bir bilim adamlarından birisi olup icadı ise ilk olarak Ay'ın haritasını çizmiştir.Bunun yanı sıra ise İstanbul'un enlem ve boylamını ölçmüş ve çeşitli güneş saatleri icat etmiştir.Bilim adamı Ali Kuşçu astronomi ve matematik alanın büyük iki önemli eser yapmış olup bunlardan birisi Otlukbeli Savaşı sırasında bitirilip zaferden sonra Fatih'e sunulduğu için "Fethiye" adı verilen astronomi kitabıdır.Diğer bir önemli eseri ise, Fatih'in adına atfen Muhammediye adını verdiği matematik kitabıdır.

Elektrikle ilgili o zamanların şartlarında çalışma yaptığı hakkında bilgi yok. Mısır medeniyetinde normal pil kullanıldı biliniyor hatta bağdatta bulunan pil bilimadamlarını şaşkına çevirmişken Ali Kuşçununda belki vardır böyle çalışmaları.

Edisona bi arkadaşı mektup yazmış nasıl buldun elektiriği diye adam demiş ki ali kuşçu diye birinin kitabında yazılıydı bende uyguladım bulmadım demiş bildiğim kadarıyla

mahzungarip' Alıntı:

Edisona bi arkadaşı mektup yazmış nasıl buldun elektiriği diye adam demiş ki ali kuşçu diye birinin kitabında yazılıydı bende uyguladım bulmadım demiş bildiğim kadarıyla

Genişletmek için tıkla ...

İlk defa böyle birşey duyuyorum. Ali kuşçu zamanında elektrik gibi bir icadın düşünülmüş olması ihtimal dahilinde. Binlerce yıl önce günümüzdekilere çok benzer pil kullanıldığına göre belkide Ali kuşçunun başka bir çalışmasını düzenleyerek buldu. Büyük icatların çok büyük bir kısmı zaten müslüman bilimadamlarının icadı. Batılılar sadece sahiplenmeyi biliyor. Otlakçılık uzmanlık alanları.